پروفسور دکتر شاهین مصطفیاف، رئیس آکادمی ترک مستقر در پایتخت قزاقستان در آستانه یازدهمین نشست سران کشورهای عضو سازمان دولتهای ترک که از امروز، ۶ نوامبر، در بیشکک، پایتخت قرقیزستان برگزار خواهد شد، اظهار داشت که بزرگترین دستاورد آکادمی ترک در سالجاری، پذیرش الفبای مشترک ترکی از سوی سازمان دولتهای ترک بوده است.
مصطفیاف توضیح داد: این الفبای مشترک تمامی غنای صوتی زبانهای ترکی را در بر میگیرد. ملتهای ترک که به الفبای لاتین میپیوندند، میتوانند با بهرهگیری از این چارچوب، الفبایی سازگار با زبان خود تنظیم کنند. الفبای مشترک ترکی به نحوی تنظیم شده که با سایر الفباهای ملتهای ترک هماهنگ است. این امر برای برقراری ارتباط مؤثر میان ملتهای ترک بسیار حائز اهمیت است، زیرا متونی که به هر زبان ترکی نوشته شوند، برای تمام ملتهای ترک قابل فهم خواهند بود. این اقدام را گامی بسیار مهم برای اتحاد زبانی و معنوی دنیای ترک میدانم.
همچنین وی تاکید کرد: الفبای مشترک ترکی در راستای تسهیل ارتباط و یکپارچگی فرهنگی میان ملتهای ترک به کار گرفته خواهد شد. این فرآیند برای دنیای ترک موضوع جدیدی نیست و از قرن نوزدهم و همزمان با مدرنسازی این جوامع، روشنفکران ترک به مسئله الفبای مشترک توجه نشان دادند. در آن زمان الفبای عربی در میان ملتهای ترک رایج بود، اما الفبای عربی به طور کامل سیستم صوتی زبانهای ترکی را منعکس نمیکرد. فرآیند سیستماتیک تغییر از سال ۱۹۲۶ آغاز شد، زمانی که بیشتر ملتهای ترک به جز ترکیه در قلمرو اتحاد جماهیر شوروی بودند. در همان سال، اولین کنگره زبانشناسی ترک در باکو با حضور زبانشناسان برجسته برگزار شد و نقشی کلیدی در گذار از الفبای عربی به لاتین مشترک ایفا کردند.
مصطفیاف یادآور شد که ترکیه در سال ۱۹۲۸ به ابتکار مصطفی کمال آتاترک، بنیانگذار جمهوری ترکیه، به الفبای لاتین روی آورد و از سال ۱۹۲۹ ملتهای ترک در اتحاد جماهیر شوروی نیز از این الفبا استفاده کردند، اما در سال ۱۹۳۹ با فشارهای استالین، این فرآیند متوقف شد و ملتهای ترک به الفبای سیریلیک تغییر مسیر دادند.
او با یادآوری استقلال مجدد قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، موضوع الفبای مشترک ترکی همواره در دستور کار بوده و توسط دانشمندان ترک مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
مصطفیاف همچنین خاطرنشان کرد: زبان یک مسئله ملی است. هرچند تفاوتهای صوتی میان برخی زبانهای ترکی وجود دارد، اما از ریشهای مشترک سرچشمه گرفتهاند. تلاشهای زیادی برای رفع این تفاوتها و ادغام آنها در یک الفبای مشترک صورت گرفته و زبانشناسان ترک به طور مداوم روی این موضوع کار کردهاند.
یک کارگاه تخصصی برای بررسی الفبای مشترک ترکی در سپتامبر ۲۰۲۲ در شهر بورسا برگزار شد. این کارگاه به ابتکار شورای بزرگان سازمان دولتهای ترک تشکیل شد و تصمیمات مهمی از جمله ایجاد کمیسیون الفبای مشترک ترکی در چارچوب آکادمی ترک در آن اتخاذ شد.
مصطفیاف عنوان کرد: مأموریت اصلی کمیسیون الفبای مشترک ترکی، توسعه پروژه الفبای مشترک است و این روند را با همکاری مؤسسات زبانشناسی کشورهای عضو و فرهنگستان زبان ترکی انجام میشود. نخستین نشست این کمیسیون در ماه مه ۲۰۲۳ در آستانه و نشست دوم در ماه مه امسال در باکو برگزار شد. در نشست سوم کمیسیون که در سپتامبر امسال در باکو برگزار شد، پروژه الفبای مشترک ترکی شامل ۳۴ حرف به تصویب نهایی رسید.
