دوازدهمین نشست سران سازمان دولت‌های ترک به میزبانی جمهوری آذربایجان در شهر قبله و با شعار صلح و امنیت منطقه‌ای، برگزار شد؛ نشستی که بنا به ارزیابی کوبانیچ‌بِیگ عمرعلی‌اف، دبیرکل سازمان، صفحه‌ای تاریخی در مسیر مشترک جهان ترک گشود.
عمرعلی‌اف در ارزیابی خود از این نشست تأکید کرد که این سازمان اکنون به بازیگری تبدیل شده که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت و گفت: ابتکارات سازمان دولت‌های ترک در مقیاس جهانی مورد بحث، بررسی و پیگیری نزدیک قرار دارد.
تأکید بر اتحاد، اعتماد متقابل و چشم‌انداز مشترک
به گفته دبیرکل سازمان، نشست قبله بار دیگر نشان داد که قوی‌ترین تکیه‌گاه جهان ترک، وحدت، اعتماد متقابل و چشم‌انداز مشترک است. وی افزود: قبله بار دیگر ثابت کرد که سازمان دولت‌های ترک به بستری مؤثر برای امنیت منطقه‌ای، گفت‌وگو و مشورت تبدیل شده است.
بیانیه قبله و پیمان مشارکت استراتژیک
بیانیه قبله در نشست اخیر به تصویب رسید که ضمن تأکید بر پایبندی به اصول احترام به امور داخلی، حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها، عزم جهان ترک را در شرایط افزایش ابهامات جهانی به نمایش گذاشت. رهبران شرکت‌کننده همچنین تصمیم گرفتند روند تهیه پیمان مشارکت استراتژیک، دوستی ابدی و برادری کشورهای ترک را تسریع کنند تا همکاری سیاسی بر پایه‌ای نهادی و مستحکم‌تر استوار شود و درک مشترک از مسئولیت جمعی در زمینه صلح و امنیت تقویت گردد.
ایجاد چارچوب TDT+ و گسترش تعاملات بین‌المللی
در جریان این نشست، چارچوب جدیدی با عنوان «TDT+» برای تعمیق همکاری با شرکای خارجی ایجاد شد. این سازوکار، چشم‌انداز مشترک جهان ترک برای دستیابی به جایگاه ناظر در سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اسلامی را پشتیبانی می‌کند و گامی مهم در راستای افزایش حضور بین‌المللی کشورهای ترک به شمار می‌رود.
همچنین، پیشنهاد الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان درباره برگزاری مانورهای نظامی مشترک در سال ۲۰۲۶ و دعوت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برای ایجاد معماری مشترک دفاعی، به‌عنوان نشانه‌های ملموس از افزایش هماهنگی امنیتی میان کشورهای ترک ارزیابی شد.
ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان نیز در سخنانی گفت: در حالی‌که دیگران از جنگ سخن می‌گویند، ما برای گفت‌وگو و صلح پایدار گرد هم آمده‌ایم.
همکاری اقتصادی و آغاز مرحله‌ای جدید
نشست قبله، آغازگر مرحله‌ای تازه در همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای ترک بود. مذاکرات رسمی درباره توافق خدمات و تسهیل سرمایه‌گذاری برای توسعه پایدار آغاز شد و کشورهایی از جمله قزاقستان و ازبکستان پیشنهاد تأسیس نهادهایی همچون شورای همکاری اقتصادی، شورای امنیت سایبری و مرکز نوآوری دیجیتال را مطرح کردند.
در این چارچوب، صندوق سرمایه‌گذاری ترک (TYF) به عنوان اولین نهاد مالی مشترک سازمان، بار دیگر در مرکز توجهات قرار گرفت. رئیس‌جمهور ازبکستان شوکت میرضیایف تأکید کرد که آغاز فعالیت کامل این صندوق، موجب شتاب در حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط، گذار سبز و تقویت همکاری صنعتی خواهد شد.
توسعه زیرساخت‌ها و محوریت فناوری
رهبران کشورهای عضو در این نشست بر اهمیت تداوم پروژه‌های کلیدی نظیر دالان زنگزور، مسیر میانی از طریق خزر و راه‌آهن چین–قرقیزستان–ازبکستان تأکید کردند. به گفته عمرعلی‌اف، این مسیرها قاره آسیا را از طریق سرزمین‌های ترک به اروپا متصل کرده و پلی در حوزه انرژی، تجارت و فرهنگ ایجاد خواهند کرد.
درباره دیجیتالی‌سازی نیز، حمایت از «مفهوم جهان ترک دیجیتال» و پروژه پرتاب ماهواره مکعبی «12U TDT-SAT» در سال ۲۰۲۶ مورد تأکید قرار گرفت؛ اقدامی که به گفته مقامات، نمادی از ظرفیت فناورانه و آینده‌نگر جهان ترک است.
تمرکز بر توسعه پایدار و محیط زیست
بیانیه قبله، موضوعات مرتبط با تاب‌آوری اقلیمی و تأمین مالی در حوزه‌های سبز را نیز در اولویت راهبردی قرار داد. رهبران با تصویب بیانیه‌ای درباره اقلیم، نوآوری، اقتصاد سبز و تجارت، حمایت خود را از طرح‌هایی چون دالان انرژی سبز آسیای مرکزی–آذربایجان و شورای مالی سبز ترک اعلام کردند.
همچنین، مقرر شد سیزدهمین مجمع جهانی شهرها (WUF13) برای اولین‌بار در جهان ترک در ماه مه ۲۰۲۶ در باکو برگزار شود. این مجمع هم‌زمان با معرفی انجمن شهرهای پایدار سازمان دولت‌های ترک، به هدف ارتقای آگاهی زیست‌محیطی و پیشبرد گذار سبز در شهرهای ترک برگزار خواهد شد.
آموزش و فرهنگ؛ از الفبای مشترک تا کارت واحد شهروندی
در حوزه آموزش، تصمیم گرفته شد «دبیرخانه ابتکارات آموزشی» تأسیس شود، فرآیند اورخون بازسازی گردد و چشم‌انداز «منطقه آموزش عالی جهان ترک» عملیاتی شود. پیشنهاد رئیس‌جمهور اردوغان درباره الفبای مشترک ترک نیز بازتاب گسترده‌ای داشت و به عنوان نمادی از وحدت فرهنگی مورد استقبال قرار گرفت.
بر اساس تصمیم نشست، سومین مجمع فرهنگی جهان ترک در سال ۲۰۲۷ برگزار خواهد شد؛ همچنین سالگرد ۹۵۰ سالگی تولد محمود کاشغری گرامی داشته می‌شود. قرقیزستان میزبانی ششمین بازی‌های جهانی عشایر را بر عهده خواهد داشت و ترکمنستان برای میزبانی از رویداد فرهنگی در عشق‌آباد دعوت شده است.
پروژه‌هایی نظیر «کارت اسکی مشترک»، «بلیط مشترک موزه» و «Turk ID» نیز با هدف تسهیل رفت‌وآمد شهروندان میان کشورهای ترک در دستور کار قرار گرفت. در بعد انسانی، شبکه هلال‌احمر ترک و پلتفرم داوطلبان جوانان و ورزش، به تقویت همبستگی اجتماعی میان ملت‌های ترک کمک خواهند کرد.
پیام همبستگی و آینده مشترک
دبیرکل سازمان، جمله‌ای از شاعر آذربایجانی بختیار وهاب‌زاده را که رئیس‌جمهور قزاقستان قاسم جومارت توکایف در نشست نقل کرد، پیام ماندگار این اجلاس دانست: هیچ تُرکی حق ندارد با تُرک دیگر دشمنی کند.
وی افزود: امروز سازمان دولت‌های ترک به بازیگری تبدیل شده که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت؛ ابتکارات این سازمان در سطح جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد و از نزدیک دنبال می‌شود. این واقعیت، بیانگر نقش فزاینده کشورهای ترک در شکل‌دهی به توازن ژئوپلیتیکی، اقتصادی و فرهنگی اوراسیاست.
نشست بعدی در ترکیه
به گفته عمرعلی‌اف، نشست قبله بار دیگر ثابت کرد که سازمان دولت‌های ترک به جامعه‌ای فراگیر، آینده‌نگر و مبتنی بر همبستگی تبدیل شده است. وی افزود: دستورکار این نشست که شامل موضوعات صلح، ارتباطات، دفاع، نوآوری و فرهنگ بود، نویدبخش جهان ترک قدرتمندتر، شکوفاتر و خودباورتر است.
بر اساس تصمیم اعضا، نشست عادی بعدی سازمان دولت‌های ترک در سال ۲۰۲۶ در ترکیه و نشست غیررسمی آن در شهر ترکستان قزاقستان، پایتخت معنوی جهان ترک، برگزار خواهد شد. این دو رویداد با تداوم روح قبله، تعهدات مشترک کشورهای ترک را به دستاوردهای ملموس و پایدار تبدیل خواهند کرد.
