تأسیسات هستهای فردو، قلب برنامه هستهای ایران، هدفی حساس و کلیدی است که اسرائیل برای نابودی آن به حمایت نظامی آمریکا وابسته است؛ چرا که این سایت در عمق صخرهها و کوهها ساخته شده و بهنظر میرسد تنها بمبهای ویژه آمریکا توان نفوذ و تخریب آن را داشته باشند.
تنشها میان ایران و اسرائیل اکنون وارد هفته دوم خود شده و پس از حملات هوایی اسرائیل و پاسخ موشکی ایران، بیش از ۲۴۰ نفر در ایران و بیش از ۲۴ نفر در اسرائیل جان باختهاند.
در پس پرده این درگیریها، مقامات اسرائیلی در حال فشار بر واشنگتن برای مشارکت نظامی هستند. در همین اساس یکی از مقامات اسرائیلی اظهار داشت: کل عملیات بر این فرض بنا شده است که آمریکا سرانجام وارد عمل میشود. این اظهارات به روشنی نشاندهنده وابستگی اسرائیل به بمبهای سنگرشکن آمریکاست؛ سلاحهایی که توانایی هدف قرار دادن تأسیسات عمیق زیرزمینی را دارند.
سایت هستهای فردو در روزهای اخیر در مرکز توجهات قرار دارد؛ تأسیسات هستهای فوقمحرمانهای که در عمق ۸۰ تا ۱۰۰ متری دل کوههای اطراف قم ساخته شده است.
پس از موج اخیر حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات نظامی و هستهای در ایران، تحلیلگران هشدار دادهاند که ممکن است تهران برای پیشبرد برنامه خود، فعالیتهای غنیسازی اورانیوم را به سایت امنتر فردو منتقل کند.
گرچه اسرائیل در روزهای اخیر تلاشهایی برای هدف قرار دادن این تأسیسات داشته، اما آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) تأیید کرده که تاکنون خسارتی به تأسیسات فردو وارد نشده است. این موضوع باعث شده ناظران به این نتیجه برسند که یا اسرائیل عمداً از آسیبزدن به آن خودداری کرده، یا اساساً توانایی نفوذ به این سایت را ندارد.
پناهگرفتن در دل کوه
از نگاه کارشناسان، تأسیسات فردو با در نظر گرفتن اصول «محرمانه ماندن، موقعیت جغرافیایی و سازههای تقویتشده» طراحی شده است. این ساختار پیچیده شامل تونلهای عمیق، مصالح ضدنفوذ و سامانههای پدافند هوایی است.
دکتر اوزگور کورپه، استاد مهمان دانشگاه دفاع ملی ترکیه، به شبکه تیآرتی ورلد اعلام کرد: اسرائیل در شرایط کنونی از لحاظ فناوری، بهتنهایی نمیتواند فردو را از کار بیندازد.
بر اساس گزارشهای رسمی، در حال حاضر در سایت فردو ۶ آبشار سانتریفیوژ IR-1 و ۱۰ آبشار پیشرفتهتر از نوع IR-6 در حال فعالیت هستند. تحت توافق برجام (۲۰۱۵)، ایران متعهد شده بود که فعالیت غنیسازی در فردو را متوقف کرده و آن را به مرکز تحقیقاتی تبدیل کند، اما پس از خروج آمریکا از توافق در سال ۲۰۱۸، تهران مجدداً غنیسازی را در این سایت آغاز کرد. آژانس در سال ۲۰۱۹ این موضوع را تأیید کرد.
عمر اوزگول، کارشناس نظامی سابق ترکیه در تهران، تأکید میکند: تصور غلطی وجود دارد که ایران مخفیانه به دنبال ساخت سلاح هستهای است، در حالیکه تمام فعالیتهایش بهصورت رسمی به آژانس گزارش میشود.
هرچند غنیسازی اورانیوم در فردو اکنون به ۶۰ درصد رسیده که از نظر کارشناسان به میزان تسلیحاتی ۹۰ درصد نزدیک است، اما گزارشهای آژانس هیچ مدرکی مبنی بر ساخت سلاح هستهای ارائه نکردهاند.
تنها سلاحی که قادر به نفوذ است
کارشناسان معتقدند تنها سلاح غیرهستهای موجود که احتمالاً میتواند به عمق سایت فردو نفوذ کند، بمب سنگرشکن GBU-57 ساخت آمریکاست. این بمب ۱۳۶۰۰ کیلویی که با دقت بالا هدایت میشود، توانایی نفوذ تا ۶۱ متر در سنگ یا خاک را دارد و فقط توسط بمبافکن رادارگریز B-2 Spirit نیروی هوایی آمریکا قابل حمل و استفاده است.
اسرائیل هیچکدام از این دو (نه بمب و نه هواپیما) را در اختیار ندارد و به گفته دکتر کورپه، «اگر اسرائیل ادعا کند که میتواند فردو را نابود کند، در اینصورت یا باید به شکلی مخفیانه به این تجهیزات دست یافته باشد (که شواهدی وجود ندارد)، یا اینکه آمریکا باید کار را برعهده گیرد.»
اسرائیل بمبهای سبکتری مانند GBU-28 و BLU-109 را در اختیار دارد، اما کارشناسان تأکید دارند که این سلاحها برای نابودی سایتهایی با استحکام و عمق سایت فردو کافی نیستند. حتی در صورت مشارکت مستقیم آمریکا، کارشناسان معتقدند که حمله موفقیتآمیز به فردو نیازمند چندین حمله دقیق و هماهنگ خواهد بود.
فشار سیاسی برای مداخله نظامی آمریکا
هرچند اسرائیل در اظهارنظرهای عمومی از احتمال اقدام یکجانبه سخن میگوید، اما بسیاری از ناظران این موضعگیریها را تلاشی برای تحت فشار گذاشتن واشنگتن جهت مداخله مستقیم نظامی تفسیر میکنند.
یکی از نمونههای تلاش نمادین اخیر، بیلبورد بزرگی در تلآویو بود که روی آن نوشته شده بود: «آقای رئیسجمهور، کار را تمام کن!» پیامی مستقیم خطاب به دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا بود.
هرچند ترامپ با برخی طرحهای اضطراری از جمله احتمال استفاده از بمبهای سنگرشکن موافقت کرده، اما هنوز مجوز عملیات گسترده نظامی را صادر نکرده است.
در محافل دفاعی اسرائیل، ناکامی در توقف فعالیتهای هستهای ایران و آسیبندیدن تأسیسات زیرزمینی این کشور، باعث افزایش ناامیدی و بالا گرفتن درخواستها برای مشارکت فعال آمریکا شده است.
تحرکات نظامی آمریکا از جمله اعزام ناوهای هواپیمابر، استقرار ناوشکنهای موشکی و هواپیماهای سوخترسان در منطقه، همگی نشانههایی از آمادگی پشتپرده واشنگتن برای مداخله احتمالی هستند و به تصمیم نهایی رئیسجمهور آمریکا وابسته است.
